Całokształt osiągnięć Sejmu Wielkiego z Konstytucją 3 maja na czele identyfikować można z pojęciem łagodnej rewolucji, jako ruchem społecznym wyrażającym się niebywałym wzrostem aktywności politycznej oświeconej ziemiańskiej szlachty na rzecz realizacji spektakularnych zamierzeń niepodległościowo-reformatorskich.1 Ów niezwykle silny wzrost aktywności politycznej szlachty, przekładający się na działania sejmowe, nadaje wydarzeniom polskim u schyłku XVIII w. charakter łagodnej rewolucji parlamentarnej, przeciwstawnej gwałtowanym, krwawym poruszeniom społecznym. Najbardziej fundamentalnym przejawem łagodnej rewolucji był obradujący w latach 1788-1792 Sejm Wielki posiadający wsparcie oświeconej prowincjonalnej szlachty. Zdawać jednak należy sobie sprawę z faktu, iż incydentalnie towarzyszyły obradom sejmowym tumultowe poruszenia poselskie, stanowiące pewną namiastkę działań gwałtownych, zaburzających normalny tok prac parlamentarnych. Wkomponowane w nurt wydarzeń łagodnej rewolucji, odwołując się do separatystycznych obrad Izby Poselskiej, odegrały znacząca rolę, zarówno w ukształtowaniu niezawisłości zewnętrznej Rzeczypospolitej, w pierwszych przeprowadzonych reformach, jak i w uformowaniu kompromisu konstytucyjnego.
Czytaj dalej „Sejm Wielki (1788-1792) jako przejaw łagodnej rewolucji (wersja skrócona)”